Filosofisch Café

Filosofie op de woensdagmiddag (14.00 – 16.00)

Het komend seizoen begint op 18 september 2024.

We starten met het boek: ‘In onze tijd, leven in het calamiteitperk’ geschreven door Tim Fransen (filosoof en cabaretier)

Onze wereld is wankel geworden. We leven in een tijd van crises en calamiteiten: het Calamiteitenperk. In dit boek onderzoekt Fransen ons huidig tijdsgewricht. Hij laat zien hoe het vooruitgangsdenken ons heeft misleid en vraagt zich af: hoe herstellen we de maatschappelijke fundamenten die daardoor zijn aangetast ? Welke inzet inzet is er van ons burgers nodig om een duurzame samenleving te scheppen en weer een slagvaardige democratie te worden ? En welke rol spelen moraal en rechtvaardigheid daarbij ? Met in onze tijd…. Biedt hij handvatten voor een weerbare samenleving waarin weer volop hoop gloort.

Algemene informatie:

Standaard methodiek van boekbespreking:
We gaan het boek bespreken via 3 verschillende en opeenvolgende methoden t.w.

A. In de eerste bijeenkomst zullen we de eerste indruk bespreken en hierover van gedachten wisselen.

B. In een aantal bijeenkomsten bespreken we een hoofdstuk/deel uit het boek. Dit aan de hand van een inleiding die gedaan wordt door een deelnemer aan de filosofie middagen. De inhoud van de inleiding wordt aan de groep voorgelegd voor een gedachtenuitwisseling.
Het aantal bijeenkomsten is afhankelijk van het aantal inleidingen.
Let wel: het houden van een inleiding is leuk, maar zeker geen verplichting tot deelname aan de filosofie middagen ::

C. Uit voorgaande kunnen onderwerpen liggen voor verdere uitdieping. In gezamenlijk overleg kiezen we een onderwerp hieruit en zullen dit verder uitdiepen in een zgn ‘moreel beraad’. De socratische wijze van een gesprek met elkaar voeren zal hierin leidend zijn.
Dit onderdeel is tevens een afsluiting van deze boekbespreking.

2 seizoenen filosofie in een notendop

Sept.2023 / juni 2024

‘Niet alles is te koop’

Michael J. Sandel

Afgelopen decennia hebben marktwaarden de niet-economische waarden uit bijna elk levens gebied verdrongen.

Kernvragen zijn: wat is de geëigende plek voor marktwerking in een democratische samenleving. En hoe beschermen we morele waarden en publieke goederen die niet te koop zijn.

‘Aldus sprak Zarathoestra’

Friedrich Nietzsche

De mens is een koord, geknoopt tussen dier en übermensch, een koord boven een afgrond. Maar het grote in de mens is dat hij een brug is en geen doel; wat bemind kan worden in de mens is dat hij een overgang is en een ondergang..

In dit boek presenteert hij zijn ideaal van de mens, een wezen dat bevrijd is van egoïsme en geen God en geloof meer nodig heeft om volmaakt gelukkig te zijn: de übermensch.

Nietzsche zegt niet zoals Karl Marx dat geloof/religie ‘opium voor het volk’ is, omdat de waardigheid van de mens dan gezocht wordt in het hiernamaals.

Nietzsche maakt wel duidelijk dat de mens zichzelf iets voor houdt wat niet waar is of bewezen kan worden. Het geloof en arbeid zijn daar voorbeelden van. Een uitspraak van hem: “Elk mens, heeft met al zijn doen en laten, slechts waardigheid in de mate dat hij, bewust of onbewust, instrument van het genie is.”

Het is niet de individuele mens die waardigheid in zich heeft, het zijn de grote culturele en artistieke producten die het in zich hebben.

Film: ‘the capital of the twenty-first century’ (Pickety)

Documentaire over de stand van het economisch handelen vanaf de 17^e eeuw tot nu en welke gevolgen dit kan hebben. Wat leren we ervan ?

Vermarkten kan een goede impuls geven aan ons bestaan, maar een teveel daarvan kan ons bestaan aantasten. Zowel in economische zin als in ons democratisch bezig zijn. Zo waarschuwt hij voor het vermarkten van publieke zaken en nutsvoorzieningen. Zaken die het welzijn van mensen voor ogen hebben en een gelijke evenredige verdeling van goederen.

Enige overeenkomsten met Sandel komen hierin ook naar voren

‘Voor ieder wat waars’

Rob Wijnberg

Waren het in de voorgaande jaren de zogenaamde zuilen waarvan we zekerheden aan konden ontlenen zijn we nu in een zoekende tijd. Een tijd waarin het individu centraal staat op zoek naar iets wat voor hem/haar waar is. Iets waarin de mens als individu zijn weg kan vinden en samen met anderen naar kan streven en een bijdrage aan kan leveren.

In de huidige tijd lijkt het dat waarheid haar zeggingskracht heeft verloren, met als gevolg: een samenleving waarin cynisme en wantrouwen hoog tij vieren.

Waarheid is iets ongrijpbaars, een vergezicht. Net als liefde is het een raadsel dat ons inspireert tot poëzie en grootse daden. Waarheid is de bril waardoor de samenleving naar de wereld kijkt. Bv. een hoopgevend verhaal over de vooruitgang in de 21^e eeuw. Een verhaal dat laat zien dat waarheid weer iets kan worden wat we delen in plaats van wat ons verdeeld.

‘Het leven als tragikomedie’.

Tim Fransen

Een plezierig en goed leesbaar boek,

Het menselijk bestaan is onlosmakelijk verbonden met een zekere tragiek. We kennen vele tekorten, zijn kwetsbaar en sterfelijk. In zijn boek betoogt hij dat het komische niet een tegenpool is van het tragische, maar dat humor juist een alternatief perspectief biedt op ons onvermijdelijk falen.

Citaat uit zijn boek:

“Uiteraard is humor niet de zaligmakende oplossing voor dit alles. Wel geloof ik dit: zolangwe in de ontkenning blijven over onze menselijke conditie, ligt een oplossing buiten bereik. En omdat die menselijke conditie een aantal pijnlijke waarheden omvat, hebben we in een beschaafde wereld aan humor een onmisbare bondgenoot. Humor heeft het vermogen die onaangename waarheden op de meest milde, de meest dragelijke, de meest vergevingsgezinde manier aan het licht te brengen. Humor helpt ons de realiteit onder ogen te zien, zonder dat we eraan onderdoor gaan.”

‘De palliatieve maatschappij’

Bungelt Chat Han

In dit maatschappij kritische essay beschrijft hij de algemene angst voor pijn (algofobie). Waarbij ook de pijn tolerantie snel daalt. Elke pijnlijke toestand moet worden vermeden en kan leiden tot een permanente anesthetisering van de samenleving.

Pijn is een geheimschrift, het bevat een sleutel tot begrip, een teken. Ontrafel het geheimschrift in plaatst van het wegstoppen uit angst. Een kernwaarde voor maatschappijkritische ontwikkelingen

‘Het religieuze bevrijd van religie’

John Dewey

Dewey bepleit een herwaardering van de religieuze ervaring. Maar moet wel losgekoppeld worden van religie als een vastgestelde set van opvattingen en rituelen die institutioneel zijn geregeld

(Zie verder samenvatting van Kees Hellingman)

‘Transklasse,Leven in twee werelden’ Lenette Schuijt

Review-artikel door Kees Hellingman

Een gedegen en kritische boekbespreking.Lees eerst dit review voordat je het boek leest zou mijn advies zijn.

Arm versus rijk, klassen en standen en transklasse worden besproken in het boek. Ook de wording van een transklasse en het meritocratisch ideaal komt aan bod.

In het hoofdstuk ‘Schaamte en de kunst om jezelf te blijven’ worden een aantal essentiële kenmerken van de transklasse beschreven. Schuijt beschrijft deze als volgt: “In mijn ogen is een geslaagde transklasse iemand die de tegenstellingen in zichzelf heeft weten te verzoenen en die bewust een eigen positie inneemt naar milieu van afkomst en het nieuwe middenklasse-milieu. Geslaagd is degene die verdriet en eenzaamheid heeft weten te transformeren in een nieuw sociaal netwerk, en hechte vriendschappen heeft weten op te bouwen in het nieuwe milieu”

Arm versus rijk is er nog steeds en alle verdere duidingen daarvan en daarbinnen.

Waar staat de transklasse eigenlijk in de piramide van Maslow ?

Ook hier zijn er raakvlakken met wat Sandel en Pickety hebben geduid in hun theorie. Zelfs met Nietzsche die regelmatig verwijst naar de Grieken, die voor het bereiken van het hogere doel slaven nodig hadden.

Cor Noorlag

Juni 2024